บทวิเคราะห์จากอาจารย์สมชาย ภคภาสน์วิวัฒน์ ทางรอดของ SMEs ไทยและเศรษฐกิจไทยที่ไม่ได้แย่ ไม่วิกฤต แต่เราเห็นความสำคัญกับสิ่งที่เรามีรึยัง เอามาใช้ให้เกิดประโยชน์บ้างรึเปล่า?
รศ.ดร. สมชาย ภคภาสน์วิวัฒน์ สัมมนาในหัวข้อ “SMEs ฝ่าโลกบนปากเหว พบเทรนด์ธุรกิจ 2024” อาจารย์เริ่มด้วยการเล่าถึงหนังเรื่อง Darkest Hour สาเหตุที่ประเทศอังกฤษก้าวเข้าสู่สงครามโลกครั้งที่สอง และคิดว่าจะสู้กับฮิตเลอร์ไม่ได้ ปรากฏว่าวินสตัน เชอร์ชิลคาดการณ์ถูก เขามองว่าฮิตเลอร์ถ้าชนะแล้ว จะเป็นพวกได้คืบเอาศอกไปเรื่อยๆ และจะบุกโปแลนด์ ฮิตเลอร์ก็บุกโปแลนด์จริง และอังกฤษภายใต้เชอร์ชิลก็ตัดสินใจสู้และกล่าวว่า Yes, we can. ท้ายที่สุดอังกฤษก็ชนะสงครามนั้น
อาจารย์ย้ำว่า การที่เราจะชนะแต่ละอย่าง ต้องเริ่มต้นด้วย Yes, we can. เราต้องรู้ว่าเราจะชนะเพราะอะไร ซึ่งตอนนี้ SMEs ไม่ได้อยู่ในช่วง Darkest Hour ลองดูสิว่า มีที่ไหนที่ร้านกาแฟจะรวยมหาศาลได้ มี Starbucks นั่นไง นั่นก็เริ่มต้นจาก SMEs ทั้งนั้น
SMEs ต้องรู้สิ่งสำคัญสองเรื่อง
1) เราติดปีกบินได้ แต่ต้องรู้ว่าเราจะบินไปไหน
2) ต้องรู้ว่าร่างกายติดปีกแบบไหนได้ การศึกษาที่ดีคือการค้นพบ Meaning of Life เมื่อค้นพบแล้วให้ทำจนชำนาญ ต้องพัฒนาจนรู้ลึก ชั่วชีวิตก็จะประสบความสำเร็จได้
ตอนนี้เรากำลังเผชิญกับอะไร?
เราต้องเรียนรู้โลกเทคโนโลยี ที่เรากำลังเผชิญอยู่ เป็นเทคโนโลยีที่อันตรายไป ใครจะเชื่อว่าระดับ Micro-SMEs ทำดีๆ ก็ยิ่งใหญ่ได้ ทั้ง Bill Gates, Mark Zuckerberg, Elon Musk ยุคนี้เทคโนโลยีกระทบกับเรามากกว่าดิจิทัล มากกว่าช่วงปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 4
แล้วมันกระทบกับ SME อย่างไร?
1) SMEs ทั่วไปจะเจอคู่แข่งคนละประเภท ตัวอย่างจากบริษัทโกดักใหญ่มาก แต่เจ๊งเพราะลูกค้าเปลี่ยนมาใช้ดิจิทัล ปัจจุบันเทคโนโลยีมีสองอย่าง เป็น Primary source ก็ไปเป็นสตาร์ทอัพ คิดแพลทฟอร์มต่างๆ ได้ แต่ถ้าไม่เก่งด้านนี้ ให้ใช้เป็น Secondary source ต้องพัฒนาตัวเอง ผมเข้าอ่านหนังสือจาก Kindle ผมชนะการวิเคราะห์ได้เพราะ ผมเข้าถึงความรู้ทั้งสเปน อิตาลี และโปรตุเกสได้
2) เทคโนโลยีด้านหนึ่งกระทบให้ตกงานได้ แต่อีกด้านหนึ่งก็ทำให้ได้งานเหมือนกัน สเปนได้เป็นประเทศที่ได้อันดับ 1 ด้านอาหารโลก มีมิชลินมากเป็นอันดับ 2 ของโลก วันนี้ เริ่มใช้ AI มาทำหน้าที่แทนเชฟได้ ตัวอย่าง เจ๊ไฝ ขายคั่วไก่ 500 บาทให้ต่างชาติได้ เทคโนโลยีจะเป็นประโยชน์ ต้องใช้ให้เต็มที่ในการพัฒนาศักยภาพ
การเปลี่ยนแปลง Climate Change ก็ส่งผลกระทบ
ตัวอย่างจากประเทศซาอุดิอาระเบียต้องเปลี่ยนยุทธศาสตร์ใหม่ เป็น Vision 2030 จากนี้จะกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว เป็นศูนย์กลางทางการเงิน อาหรับเอมิเรตส์เดี๋ยวนี้กลายเป็นมหาอำนาจแล้ว แต่ Climate Change ด้านลบ ถ้าไม่ปรับจะได้รับผลกระทบ การส่งออกสินค้าไปยังต่างประเทศจะได้รับผลกระทบ เช่น ภาษีส่งออก CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism: มาตรการปรับราคาคาร์บอนก่อนข้ามพรมแดน) ประเทศแถบ EU มีแล้ว อเมริกาก็มีด้วย ธุรกิจไหนไม่ปรับจะมีปัญหา
ตัวอย่างรถยนต์ไฟฟ้า EV กำลังทำให้ญี่ปุ่นมีปัญหา สมัยก่อน ยิ่งใหญ่มาก ตอนนี้กำลังเป็นยุคของรถไฟฟ้าจีน เดี๋ยวนี้รถจีนใช้เทคโนโลยีเยอะ ญี่ปุ่นกำลังเจอคู่แข่งคนละประเภท รถ EV จีนล้านกว่า สวยด้วย ราคาไม่แพง คนไม่ตกใจที่จีนปรับ แต่ตกใจ ประหลาดใจที่จีนปรับเร็วมาก
ในด้านบวก Climate change เป็นโอกาส ตัวอย่างจากอังกฤษ ทำให้รองเท้าบางประเภทขายดี เพราะคำนึงถึงสิ่งแวดล้อม ประเด็น Climate Change มีเยอะมาก นี่จะนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง คนกินหูฉลามน้อยลง เศรษฐกิจไม่แย่แต่โลกกำลังเปลี่ยน แต่คุณปรับตัวไม่ทัน
เทคโนโลยีเข้ามาเปลี่ยนพฤติกรรมผู้บริโภค Food Delivery เปลี่ยน Benchmark ทำให้กินข้าวแกงที่จุดไหนของกรุงเทพฯ ก็ได้ ข้าวแกงปูจากภูเก็ตก็ได้ ถ้าอร่อยเป็นเชลชวนชิม แม่ช้อยนางรำ มิชลิน ขายปาท่องโก๋สามารถสร้างมูลค่าเป็นพันล้านได้ พฤติกรรมของคนเปลี่ยน อร่อย ต้องไม่ใช่อร่อยระดับท้องถิ่น ต้องระดับโลก ต้องปรับ นอกจากนี้เรื่องความเสี่ยงจากโรคระบาดก็จะทำให้เราต้องอยู่กับโลกแบบนี้ มันจะเกิดขึ้นทุก 2-3 ปี
ด้านภูมิรัฐศาสตร์
การรบ รัสเซีย-ยูเครน รบกันต่อยังไม่จบ ปูตินไม่ยอมจบ Graham E. Fuller (นักเขียน นักวิเคราะห์ด้านการเมือง) คิดว่า การเจรจารัสเซีย ยูเครน ไม่มีทางเป็นไปได้ รัสเซียไม่เจรจาแน่ปีนี้ และสำหรับยุโรปหรือ NATO ต่อให้ไม่มีทรัมป์จะเชื่อได้อย่างไรว่าอเมริกาจะช่วยยุโรป ยุโรปจะเปลี่ยนไป จะต้องปกป้องตัวเองมากขึ้น
ความขัดแย้งในตะวันออกกลางไม่มีวันจบ สิ่งที่จะตามมาก็คือกองกำลังที่รบกัน โอกาสจะเกิดน้อยมาก จะเป็นการรบแบบจำกัดวง อิสราเอล ฮามาส มีอเมริกาช่วย จะมีกลุ่มติดอาวุธเลบานอน อิรัก เยเมน เล่นงานอิสราเอล จะกระทบเราในทะเลแดง โอกาสเกิดน้อย อย่างมากก็เป็นการรบกันระหว่างเลบานอนตอนใต้ ไปอิสราเอลตอนใต้ แต่ไม่กล้าบุก ไม่งั้นลุกลาม สหรัฐฯ ก็ป้องกันไม่ให้บุก อเมริกาจัดตั้งหน่วย Possibility of Guardian ขึ้น จนกว่ากลุ่มกบฏฮูตีในเยเมนจะเล่นหนักขึ้น
นอกจากนี้ยังมีกลุ่ม Islamic Resistance ในอิหร่านอีก อิหร่านไม่มีปรมาณู มีอำนาจคุมกลุ่มเล่นงานอเมริกาโดยไม่มีต้นทุน อเมริกาไม่ได้อยากเล่นงานอิหร่าน แต่จะบอกให้รู้ว่าทำมากไปแล้ว ต้องหยุด ป้องกันไม่ให้ทำอีก และไม่เล่นหนักจนนำไปสู่การขยายลุกลาม ไม่เล่นงานอิหร่านโดยตรง เล่นงานเฉพาะผลประโยชน์ของอิหร่านในต่างประเทศ
เรื่องของอาหรับ-อิสราเอลยังไม่จบ อิสราเอลจะยอมเจรจาเมื่อคุมตอนใต้ได้ ตอนจบ จะเจรจาว่า ฉนวนกาซาใครจะคุม อเมริกา-ยุโรปจะไม่ให้คุมได้ ให้ปาเลสไตน์กลุ่มที่สามารถคุมตอนใต้ได้ อิสราเอลจะไม่ยอม ในที่สุดก็จะทะเลาะขัดแย้งกันอีก
สงครามโลกครั้งที่สาม?
ต้องดูก่อนว่าการเกิดสงครามโลกครั้งที่สองเป็นเพราะฮิตเลอร์คิดว่าเขาชนะ ส่วนอีกฝ่ายหลังพิงฝา แต่ทำไมสหภาพโซเวียตและสหรัฐอเมริกามีปรมาณูทั้งคู่ แต่ไม่รบกัน มันจึงเรียกว่า Cold War (สงครามเย็น) ขณะที่ฮามาส ใครจะช่วย รัสเซีย? จีน? สงครามจะเกิดได้ยังไง? ทุกฝ่ายต่างป้องปรามกัน
ปีนี้เศรษฐกิจขยายเร็วกว่าที่คาด อยู่ที่ 3.1% เงินเฟ้อลดลง ดอกเบี้ยลดลง สงครามอันตรายตามขอบเขต เงิน BRICS การเป็นเงินสกุลเดียวกัน ต้องอาศัยหลายปัจจัย ต้องเป็นสหภาพก่อน ประเทศต่างๆ เหล่านี้ต้องมีเงินสกุลเดียวกัน อัตราแลกเปลี่ยนไม่เปลี่ยนแปลง ต้องมีธนาคารกลาง ส่วนจีนกับอินเดีย..ชาตินี้ไม่มีทางจะแต่งงานกันได้
ภูมิรัฐศาสตร์ที่กระทบกับไทย
โลกที่มีการเปลี่ยนแปลง เศรษฐกิจไทยขยายตัวดีกว่าปีที่แล้ว การค้าโลกขยายได้ 3% กว่า สหรัฐฯ ไม่มีวิกฤต ยุโรปไม่เกิด Recession มีที่เดียวคือเยอรมนี ซึ่งเป็นระยะเวลาสั้นๆ เท่านั้น ส่วนจีนโตปีที่แล้ว 5.2% ปีนี้น่าจะขยายตัวต่ำหน่อยอยู่ที่ 4.6%
ส่วนผลกระทบระยะสั้น เศรษฐกิจโลกฟื้นตัว เราได้รับผลบวกจากส่งออก 4-5% ที่ช่วยเราได้เยอะคือท่องเที่ยว และท่องเที่ยวภายในเหมือนสมัยก่อน ด้านการลงทุนเอกชนดีขึ้น ปีที่แล้วลงทุนใน BOI ดีขึ้น ส่วนการลงทุนภาครัฐเป็นลบเพราะงบประมาณช้า ปีนี้น่าจะขยายตัวได้เกิน 3% ซึ่งแบงก์ชาติอาจจะปรับลง เพราะโต 3% ก็ยังมีปัญหา ที่มีปัญหาเพราะเราตามโลกไม่ทัน ตั้งแต่ยุคดิจิทัล การศึกษาเราปรับไม่ทัน การศึกษาไทยห่วย คนจบปริญญาเอกเยอะมาก คุณจบ ป.เอก คุณต้องเชี่ยวชาญเรื่องใดเรื่องหนึ่งมากๆ ทุกวันนี้เวียดนามเก่งแล้ว สิ่งที่มีปัญหา รัฐบาลบอกมีวิกฤต แต่นักวิชาการมองว่าไม่มี แต่มีการเติบโตช้า
สิ่งที่กระทบกับเรา จากนี้ไปอีก 5 ปี เศรษฐกิจจีนขยายตัวช้า กระทบเรา จีนจะไม่รุ่งเรืองเหมือนสมัยก่อน คุณต้องเผื่อไว้ จีนมีการคุมเรื่องทุนนิยม ต้องระวังการพูดจาเกี่ยวกับความลับ จะเกิดโลกภิวัตน์จากบนมาล่าง ไปทาง Global South
ต้องปรับตัว
หนึ่ง สหรัฐอเมริกาเก่งเพราะเรียนรู้จากกรีก สมัยนั้นยุคศักดินา พูดอะไรนิดเดียว ศาลศาสนาก็เอาไปเผา โลกจะเป็นอย่างไร ท่านรอดได้ ชนะได้
สอง ทั้งหมดอยู่ที่ใจ ไม่ใช่เรื่องอายุ ไม่มีคำว่าสายเกินไป เราเรียนรู้ได้ทุกอย่าง
สาม คนเรามีความอัจฉริยะไม่เหมือนกัน ต้องค้นตัวเองให้เจอ ตัวอย่างผม ตอนเด็กผมหน้าตาดูไม่ได้ พ่อแม่ก็จน ผมชอบอ่านหนังสือ ไม่ต้องชนะทุกเรื่อง ชนะเฉพาะเรื่องที่สำคัญก็พอ คนอื่นอ่อนภาษา อ่อนคำนวณ ผมเก่งสองอย่างนี้ก็ชนะแล้ว
ประเทศไทย SMEs ใครเก่งกว่าไทยด้านอาหารบ้าง เราเก่งเรื่องอาหาร สุขภาพ เกษตร ผมกลับจากสเปน อยู่มา 6-7 ปี สเปนตอนนี้เป็นอัจฉริยะด้านอาหาร แคว้นปาอิส บาสโก มีมิชลินมากอันดับ 2 ของโลก สเปนแปลงกายได้ ทำให้ดึงนักท่องเที่ยวมหาศาล อาหารของเขาแต่ละแห่งไม่เหมือนกันเลย
ถามว่า รถไฟยังมีความหวังอยู่ไหม?
ตอนผมอยู่เมืองนอก สิ่งที่ผมต้องการไปคือรถไฟ ไม่ใช่การบิน ไม่ใช่รถเมล์ สิ่งแรกที่ผมไปคือสถานีรถไฟ กินทุกอย่าง ถ้าเราทำสถานีรถไฟน่านั่ง เราไม่ได้ช่วยแค่ SMEs ธรรมดา เราต้องช่วย SMEs ที่ทำอาหารอร่อย รถไฟสามชั่วโมง เขาจะเล่าว่าแต่เมืองมีอะไร ต้องซื้ออะไร ผมซื้อหนังสือ ซื้ออาหารตามที่เขาแนะนำ
ที่อิตาลี มอนเตกาตินี อยู่ในทัสคานา ไปถึงจะมีน้ำพุร้อน อาบน้ำและดีท็อกซ์ได้ในปราสาทเก่า มีก็อกน้ำ 10 กว่าก็อก ห้องน้ำสะอาดมาก ลงมาก็มีร้านกาแฟ นั่งฟังเพลงต่อ ชอปเสื้อผ้าอีก จากรถไฟไปแต่ละเมืองแค่ชั่วโมงกว่ากว่า ไปเมืองอัลมาเพื่อดื่มไวน์ ทานหมูแฮม ทุกอย่างฟรีหมดเลย เมืองไทยไม่ทำ รถไฟสำคัญเพราะนั่งแล้วมีความสุข ห้องน้ำต้องสะอาด รถไฟมีความสุขทุกมิติ
มีใครทำอาหารเก่งเท่าไทยตั้งแต่สตรีทฟู้ดถึงไฮเอนด์?
ต้องระวัง อย่าลอกเลียนแบบ SMEs ของอเมริกาสมัยก่อนไม่มีร้านกาแฟ มันมีสตาร์บัคส์ เรานึกว่าเราทำตามแบบสตาร์บัคส์ ไม่รอด ผมมีเพื่อนสองคนทำดอกไม้ทั้งคู่ คนแรกไปเรียนทำดอกไม้ อีกคนเป็นทหารเรือเกษียณก็เรียนการทำดอกไม้ผ่าน Google วันที่ 14 กุมภาฯ เป็นวันสำคัญสำหรับผม แฟนผมและครอบครัว ผมต้องซื้อกุหลาบจากเพื่อนสองคน ปรากฏว่าคนแรกเจ๊ง เพราะอยากรวยแต่ไม่มี Passion
อีกคนอยากรวยแต่เป็นคนรักกุหลาบ รักดอกไม้ คนที่รักจะเข้าใจและตกแต่งดอกไม้แต่ละปีไม่เหมือนกัน เช่น ปีนี้ กุหลาบเคนยา ปีต่อมา กุหลาบซัลวาดอร์ ปีที่ผ่านมา กุหลาบจีนก็พอ เราจะทำอะไรต้องมี Passion
ตัวอย่างจากเครือ iberry เขาทำอะไรคนแน่นร้านตลอด เขาทำกี่ร้านก็ดังตลอด ทั้ง iberry กับข้าว กับปลา รสนิยม โรงสีโภชนา เจริญแกง ฟ้าปลาทาน ฯลฯ เขาเป็นอัจฉริยะ
ต้องค้นตัวเองให้เจอ เกษตร อาหาร สิ่งที่ต้องระวังคือ การทำความเข้าใจพฤติกรรมผู้บริโภค การทำร้านกาแฟไม่ใช่ของง่าย ทำไมสตาร์บัคส์ประสบความสำเร็จ เขาวิเคราะห์ว่าเขาขยายไปทั่วโลกได้ แต่จุดอ่อนคือของเขาแพง กาแฟเราต้องขายกลุ่มเป้าหมายคือ Medium to High คือระดับกลางถึงบน ของแพง เขาขายคนที่เดินทางบ่อยๆ ไม่ได้ขายทุกคน ถ้าจะขายได้ 120 ต้องขายมูลค่าเพิ่ม
เขาไม่ได้ขายแค่กาแฟ แต่จะขายความเป็นบ้านหลังที่สาม ต้องทำให้มีความสุขเมื่อคนมาที่นี่ อย่ามองจากมุมตัวเอง สตาร์บัคส์บอกลูกน้องให้เรียกคุณลูกค้า ไม่ใช่เรียกลุง เรียกป๋า พอผมสั่งผิด เขาก็ทำให้ใหม่ เขามีสิ่งอำนวยความสะดวกสบายพร้อม ทำเหมือนกับบ้าน มีที่ให้นั่ง ให้นอน ให้ประชุมได้ ต้องรู้ว่าที่นั่งเป็นอย่างไร ห้องส้วมสะอาด ไม่มีเสีย ถ้าเสียรีบแก้ สตาร์บัคส์ไม่ว่าสาขาใดไม่มีรสชาติที่แตกต่าง ห้องน้ำไม่มีกลิ่น เขาไม่ได้ขายแค่กาแฟ จากร้านเล็กๆ ทำจนชำนาญ เขาใช้ AI มาดูว่าลูกค้าต้องการอะไรบ้าง ทั้งเพลง ทั้งเสียง ทั้งแสงในร้าน
ไทยเก่งอะไร?
ไทยเก่งเรื่องอาหาร, ท่องเที่ยว, เกษตร, Wellness, Meditation และการบริการ ประเทศไทยใครก็อยากมา โอกาสเป็นของเรา เป็นยุคของเรา สิ่งที่ SMEs แพ้ คืออย่าสู้กับเรื่องที่ใช้ต้นทุน จะสู้กับบริษัทใหญ่ได้อย่างไร ต้นทุนไม่ถึง
การที่เราจะประสบความสำเร็จได้ ต้องดูว่าโลกเปลี่ยนอย่างไร กระทบกับเราอย่างไร ต้องค้นตัวเองให้เจอ บางเรื่องเราอัจฉริยะ ผมเรียนภาษาอิตาเลียน, ภาษาเยอรมันเอง เราชอบอะไร ต้องมุ่งเป้ากับมัน พัฒนาให้ดี ให้เทคโนโลยีช่วย ผมบรรยายทุกวัน ทุกคืน เราต้องเรียนรู้ที่จะฝึกฝนจนชำนาญถึงจะประสบความสำเร็จได้
ติดตามข่าวสารจาก Brand Inside ได้จาก Facebook ของเรา